Concertgebouw de Doelen, Jurriaanse Zaal, 20:15 uur
| Conrad Muck | viool |
| Tilman Büning | viool |
| Ivo Bauer | altviool |
| Matthias Moosdorf | cello |
| Olivier Patey | klarinet |
| Carl Maria von Weber (1786-1826) | Klarinetkwintet opus 34 (1811-1815) |
|
Allegro |
|
| Richard Wagner (1813-1883) | Siegfried Idyll (1870; bewerking voor strijkkwartet) |
|
pauze |
|
| Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) | Klarinetkwintet in A KV 581 (1789) |
|
Allegro |
Leipziger Streichquartett
Het Leipziger Streichquartett werd opgericht in 1988 door spelers uit het Gewandhausorkest, die zich vanaf 1993 volledig gingen wijden aan kamermuziek. Begeleid werden ze door Gerhard Bosse, het Amadeus Kwartet, Hatto Beyerle en Walter Levin. Het kwartet won onder meer het ARD-Wettbewerb in München in 1991, en heeft sindsdien zijn eigen concertserie ‘Pro Quatuor’ in Leipzig. Concertoptredens brengen de musici in heel Europa, Noord- en Zuid-Amerika, Australië, Japan, Israël, Afrika en Azië. Tegen de zeventig cd-opnamen maakte het Leipziger Streichquartett, met repertoire van Mozart tot Cage, waaronder de complete strijkkwartetten van Mozart, Brahms en Mendelssohn, en van de Tweede Weense School. Diverse opnamen vielen in de prijzen. Het kwartet werkte samen met klarinettist Karl Leister, cellist Michael Sanderling, altist Hartmut Rohde, de pianisten Alfred Brendel, Andreas Staier en Christian Zacharias, de sopranen Juliane Banse en Christiane Oelze, de bariton Olaf Bär en de ‘koning van de klezmer’ Giora Feidman. In het Leipziger Gewandhaus voerde het kwartet in een meerjaarse cyclus alle strijkkwartetten van de Eerste en Tweede Weense School uit. Naast de Duitse première van Alfred Schnittkes ‘Zu dritt’ voor strijktrio en orkest in 1996 verzorgde het kwartet premières van muziek van Beat Furrer, Jörg Widmann, Wolfgang Rihm, Steffen Schleiermacher, Christian Ofenbauer, Siegfried Thiele en Bernd Franke.
Olivier Patey
Klarinettist Olivier Patey studeerde aan het conservatorium van zijn geboorteplaats Lille en bij Michel Arrignon aan het Conservatoire Supérieur de Paris. Olivier speelde regelmatig bij de Opéra de Paris en bij het Orchestre Philharmonique de Radio-France. Hij was prijswinnaar van de Internationale Musikwettbewerb der ARD en de Carl Nielsen International Music Competition. Als solist werkte Olivier met onder meer het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, het Münchener Kammerorchester en het Praags Filharmonisch Orkest. In 2005 werd Olivier aangenomen bij het Mahler Chamber Orchestra in Berlijn, waar hij sinds 2009 de klarinetten aanvoert. Ook is hij lid van het Lucerne Festival Orchestra, en was tijdelijk soloklarinettist van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Olivier Patey is ook actief als kamermusicus. Hij is aan het Arties Festival in Mumbai verbonden als mede-oprichter van het label Arties Records.
Blazende vrienden
Wie grasduint door de geschiedenis van de klassieke muziek voor blazers, krijgt al gauw de indruk van een geschiedenis van vriendschappen. Want zoveel repertoire voor fluit, klarinet, hobo, fagot en hoorn ontstond door het directe vriendschappelijke contact tussen componist en spelers. Carl Stamitz schreef zijn klarinetmuziek bijvoorbeeld speciaal voor Joseph Beer, Brahms componeerde gericht voor klarinettist Richard Mühlfeldt, en in de twintigste eeuw werd de legendarische klarinettist Benny Goodman geëerd door Hindemith, Stravinsky en Bartók.
Een bekende componist van klarinetmuziek werd geboren in het plaatsje Eutin in het Noordduitse Sleeswijk-Holstein als zoon van een reizende muzikant. Hij was een neefje van Mozarts vrouw Constanze, werd groot gebracht met opera’s van Haydn en Mozart en speelde als kind al mee in Mozarts Zauberflöte in de rol van een van de drie knapen. Na een hectisch en zwervend bestaan overleed hij als wereldberoemd man in Londen: Carl Maria von Weber. Hij werd bejubeld door Beethoven en Schubert en sinds zijn geniale opera Der Freischütz ook wel de componist van het Duitse woud genoemd.
Tien jaar voor de première van Der Freischütz in Berlijn (1821) werkte Weber in de Beierse muziekmetropool München, waar hij bevriend raakte met de fabuleuze klarinettist Heinrich Bärmann. Daardoor herontdekte Weber (na Mozart) de klarinet opnieuw. Webers Klarinetkwintet is kamermuziek die uit zijn voegen barst. Want de klarinet is een alleenheerser met een briljante partij als in een soloconcert. Andere instrumenten verheffen nauwelijks hun stem, afgezien van enkele passages met imitaties in de eerste viool en de cello. Toch is er naast de vele bravoure ook betovering en innige poëzie. Zoals de zachte binnenkomst van de klarinet in het eerste deel, of het melancholiek zangerige tweede deel, getiteld Fantasia. Na het snelle en acrobatische Menuetto-Capriccio, met zijn pittige ritmische tour de force, vormt het sprankelende en geestige slotrondo de virtuoze climax van dit concert in zakformaat.
Klinkend verjaardagsgeschenk
Wagners Siegfried-Idyll is een gelegenheidswerk, een liefdesgedicht, heimelijk gecomponeerd voor de verjaardag van zijn tweede vrouw Cosima, de dochter van Franz Liszt en de eerdere vrouw van Hans von Bülow. Destijds, in 1869, leefden de twee teruggetrokken in Triebschen bij Luzern en kregen een zoon Siegfried, genoemd naar de operaheld. De uitvoering op Cosima’s verjaardag op 25 december 1870 was een complete verrassing. De gasten, onder wie de filosoof Nietzsche, waren zeer verheugd over dit harmonieuze en verstilde werk. Hier klinkt muziek door waarvan Wagner net de schetsen voltooid had: de derde akte van Siegfried en het afsluitende liefdesduet tussen Siegfried en Brünnhilde. Een zeer geschikte keus voor een hommage aan Cosima! En de jonge Siegfried komt in beeld zodra Wagner in zijn Idyll een oud wiegeliedje ten tonele voert.
Mozart en zijn blazende vrienden
Waarschijnlijk was Mozart de recordhouder wat betreft blazende vrienden. Zo zette hij drie bevriende blazers uit de hofkapel van Mannheim in het zonnetje in een Sinfonia concertante en diverse andere werken. Evenzo zette hij in 1789 het Klarinetkwintet op papier voor de beroemde klarinettist Anton Stadler. De twee musici kenden elkaar uit de hofkapel in Mozarts geboortestad Salzburg. Stadler speelde de première tijdens een kerstconcert in het Weense Burgtheater op 22 december 1789. Het kwintet behoort tot Mozarts laatste kamermuziekwerken en is geschreven in de traditionele vierdelige vorm, met een menuet als derde deel. Dit menuet omsluit twee trio's waarvan het eerste voor strijkkwartet alleen is gezet. In tegenstelling tot Weber heeft Mozart in vrijwel alle delen een ware democratie der stemmen laten heersen, tot aan de cello toe. Hoe Mozart deze sprankelende partituur kon schrijven te midden van zijn leven vol misère is een raadsel. Vooral de opgewekte en uitgelaten finale contrasteert hevig met de financiële en existentiële zorgen die hem toen kwelden. Mozarts manuscript van het kwintet, dat hij als een goedgeefse en genereuze ode aan Stadlers spel had opgedragen, is verloren gegaan. Stadler, die immer in geldnood verkeerde, schijnt het te hebben verkocht of verpand tijdens een Europese tournee na Mozarts dood.
Clemens Romijn
volgende concert:
dinsdag 24 november 2015
Quarteto Casals met Haydn, Sjostakovitsj, Beethoven