Concertgebouw de Doelen, Jurriaanse Zaal
Kamermuziekvereeniging Rotterdam
dinsdag 10 december 2019, 20:15 uur
voorprogramma om 19.30: Hyrax Trio
Dudok Kwartet Amsterdam
Judith van Driel (viool)
Marleen Wester (viool)
Marie-Louise de Jong (altviool)
David Faber (cello)
m.m.v. Annelien van Wauwe (klarinet)
Joseph Haydn (1732-1809): Strijkkwartet in A opus 20 nr.6 / Hob.III:36 (1772)
Allegro di molto e scherzando
Adagio
Menuet
Fuga con 3 Soggetti
György Ligeti (1923-2006): Strijkkwartet nr.2 (1968)
Allegro nervoso
Sostenuto, molto calmo
Come un meccanismo di precisione
Presto furioso, brutale, tumultuoso
Allegro con delicatezza
pauze
Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791): Klarinetkwintet in A KV581 (1789)
Allegro
Larghetto
Menuetto
Finale: Allegretto con Variazioni
Dudok Kwartet
Het Dudok Kwartet studeerde in 2013 met de hoogste onderscheidingen af aan de Nederlandse Strijkkwartet Academie in Amsterdam. Het had successen op internationale concoursen in Bordeaux, Radom, Heerlen en Weimar. De vier strijkers leerden elkaar kennen bij het Ricciotti Ensemble, en studeerden na de oprichting in 2009 bij het Alban Berg Quartett in Keulen en bij de Nederlandse Strijkkwartet Academie bij Marc Danel. Voor hedendaagse muziek werkte het Dudok Kwartet samen met Mark-Anthony Turnage, Kaaija Saariaho, Calliope Tsoupaki en Max Knigge. Gezamenlijke optredens waren er met cellisten Pieter Wispelwey, Dmitri Ferschtman en Quirine Viersen, altviolist Mikhail Zemtsov, pianisten Hannes Minnaar en Alexej Lubimov, blokfluitist Erik Bosgraaf en klarinettist Annelien van Wauwe. Het kwartet verzorgde de wereldpremière van het Concert voor strijkkwartet en orkest van Julius Röntgen, en concerteerde op het Gergiev Festival, het Grachten Festival, het Orlando Festival, en festivals in Italië en Parijs. Het debuut in de VS was in 2018, en andere optredens in Italië, Utrecht, Rotterdam, Amsterdam en Heidelberg. De debuut-cd uit 2015 ‘Métamorphoses’ (Ligeti, Haydn, Brahms) kreeg een Editor’s Choice in Gramophone. Lovende kritieken kregen het album ‘Labyrinth’ uit 2017 (Mozart, Ligeti en Bach) en ‘Solitude’ (2018; Mendelssohn, Weinberg en Sjostakovitsj). Recentere projecten waren de wereldpremière van Kaija Saariaho’s opera Only the Sound Remains met Philippe Jaroussky en de Nationale Opera en een samenwerking met productiehuis Oorkaan en regisseur Rosabel Huguet met Beethovens Strijkkwartet opus 132 toegankelijk gemaakt voor kinderen vanaf zes jaar. In 2018 verwierf het Dudok Kwartet de Borletti Buitoni Trust Award. Het kwartet noemt zich naar architect en muziekliefhebber Willem Marinus Dudok.
Annelien Van Wauwe (klarinet)
De Belgische klarinettiste Annelien Van Wauwe bespeelt zowel de moderne als historische klarinet. Zij won al jong onder meer de ARD Wedstrijd in München in 2012. Ze speelde met orkesten in München, Stuttgart, Brussel, Liverpool en Londen. Diverse componisten droegen werken aan haar op, onder wie Manfred Trojahn in 2017 zijn ‘Sonata V’, door haar in première gebracht voor BBC radio 3. Annelien Van Wauwe debuteerde in 2017 bij de BBC Proms, en concerteert regelmatig bij het Lucerne Festival, de Festspiele Mecklenburg-Vorpommern, het Schleswig-Holstein Musik Festival, de Kissinger Sommer en het Festival de Radio France in Montpellier. Met haar recitalpartner Lucas Blondeel nam zij de sonates van Weinberg en Prokofjev op. Annelien Van Wauwe studeerde bij Sabine Meyer in Lübeck en historische klarinet bij Eric Hoeprich en Ernst Schlader. Ze werd in 2014 laureate van de beurs van de Fondation d’entreprise de la Banque Populaire in Parijs en won in 2018 de Borletti-Buitoni Trust Award.
Haydn en de Zonnekwartetten
In de jaren 1770 ging de wereld steeds meer horen van Joseph Haydn. Hij leefde wel geïsoleerd in Eisenstadt en paleis Esterháza maar leverde de muziekuitgevers van Europa een steeds grotere stroom hoogst originele muziek. Zoals zijn Strijkkwartetten opus 20 die in 1774 in Parijs verschenen. Maar muziekuitgever Hummel gaf ze in 1779 in Amsterdam en Berlijn opnieuw uit, met op het titelblad de afbeelding van een zon. Sindsdien heten de werken ‘Sonnenquartette.’ Meer dan voorheen had Haydn de kwartetten een grotere omvang gegeven en de contrasten vergroot. Verder experimenteerde hij hier met contrapunt en fuga, zoals in het laatste deel van Strijkkwartet in A opus 20 nr.6. Zo was hij vernieuwend door om te kijken naar een vorig tijdperk. Met die plechtige fuga in archaïsche stijl lijkt het alsof Haydn een groet brengt aan de barokke reus Bach die hij nooit gekend heeft.
Componist op de vlucht
Isolement speelde ook een grote rol in het leven van de Hongaars-Oostenrijkse componist György Ligeti (1923-2006). Zijn Hongaars sprekende ouders behoorden tot een kleine joodse gemeenschap in een Roemeens stadje. In 1943 kwam er een abrupt einde aan Ligeti’s studie aan het conservatorium van Cluj. De twintigjarige werd opgepakt en naar een werkkamp gestuurd. Hij overleefde, maar zijn vader en broer niet: de nazi’s vermoordden bijna zijn hele familie. Zijn moeder en hijzelf waren de enige overlevenden. Na de oorlog zette Ligeti in 1945 zijn studie voort aan de Muziekacademie in Boedapest. Maar ook in het communistische Hongarije stuitte hij op veel tegenwerking van de autoriteiten. Zijn vroege composities, die vaak vergeleken worden met die van Béla Bartók, brachten hem geregeld in aanvaring met het regime. Vandaar dat hij het land ontvluchtte na de Hongaarse Opstand van 1956, en daarna afwisselend in Oostenrijk en Duitsland leefde. György Ligeti overleed in 2006 in Wenen.
Ligeti publiceerde drie strijkkwartetten, waarvan het eerste en tweede werden geïnspireerd door Béla Bartók. Het Tweede strijkkwartet uit 1968 duurt zo’n twintig minuten en beleefde zijn première door het LaSalle Kwartet in Baden-Baden in 1969. De vijf delen zijn sterk verschillend qua sfeer, tempo en speeltechniek. Zo is het tweede deel uiterst langzaam, deel drie geheel getokkeld in plaats van gestreken en is het vierde deel snel en dreigend. Deel vijf neemt de meeste ruimte in als een samenvattende finale.
Mozarts genereuze ode
Voor het laatste werk maakt het programma een sprong terug in de tijd van honderdtachtig jaar, naar de de herfst van 1789. Toen zette Wolfgang Amadeus Mozart zijn Klarinetkwintet in A KV 581 voor de destijds beroemde klarinettist Anton Stadler op papier. De twee kenden elkaar uit Salzburg, Mozarts geboortestad, waar Stadler had deel uitgemaakt van de hofkapel. Het kwintet werd ten doop gehouden met Stadler als solist tijdens een kerstconcert in het Weense Burgtheater op 22 december 1789, ongeveer drie maanden na voltooiing van het werk. Het kwintet behoort tot Mozarts laatste kamermuziekwerken en is geschreven in de traditionele vierdelige vorm, met een menuet als derde deel. Dit menuet omsluit twee trio’s waarvan het eerste voor strijkkwartet alleen is gezet, dus zonder de klarinet. Overigens heeft Mozart het solistische karakter niet aan de klarinet alleen toebedeeld, want in vrijwel alle delen heerst er een ware democratie der stemmen, tot aan de cello toe. Nergens is ook maar iets te horen van de financiële en existentiële zorgen die de componist kwelden ten tijde van het componeren van dit werk.
Clemens Romijn
Voorprogramma om 19u30: Hyrax Trio
Lucie Saliou (viool)
Laura Gónzalez Badenes (cello)
Sander C. Lekkerkerk (piano)
Anton Arenski (1861-1906): Pianotrio nr. 1 op. 32 in d klein (1894)
I. Allegro moderato
Alfred Schnittke (1934-1998): Pianotrio (in 1992 gearrangeerd van strijktrio naar pianotrio)
II. Adagio
volgend concert: dinsdag 7 januari 2020
Ebonit Saxophone Quartet
Van Wolfgang tot Whalley