Kamermuziekvereeniging Rotterdam
Concertgebouw de Doelen, Jurriaanse Zaal
dinsdag 4 april 2023, 20:15 uur
19:30 uur: voorprogramma door het Azhar Quartet
Ragazze Kwartet
Rosa Arnold (viool)
Jeanita Vriens-van Tongeren (viool)
Annemijn Bergkotte (altviool)
Rebecca Wise (cello)
Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791): Strijkkwartet nr. 14 in G KV387 ‘Frühling’ (1782)
Allegro vivace assai
Menuetto & Trio: Allegretto
Andante cantabile
Molto allegro
Jörg Widmann (1973): Strijkwartet nr. 4 (2004-2005)
pauze
Mark Applebaum (1967): Flashlight (2018)
Aftab Darvishi (1987): Daughters of Sol (2017)
Philip Glass (1937): Quartet Satz (2017)
Ragazze Quartet
Met spraakmakende programma’s heeft het Ragazze Quartet zich ontwikkeld tot een van de meest toonaangevende klassieke ensembles. In innovatieve programma’s verenigt het kwartet zich met theater, dans en literatuur, en weet zo een ervaren en nieuw publiek te winnen voor het strijkkwartetrepertoire van vroeger en nu. Het Ragazze Quartet werkt graag samen met jonge musici en theatermakers evenals met toonaangevende organisaties als NDT, het Kronos Quartet, Orkater en het Holland Festival. Daarnaast is het kwartet sinds 2017 artistiek leider van festival September Me in Amersfoort. In 2017 won het Ragazze Quartet de Operadagen Rotterdam Award voor “hun eigenzinnige muziektheatrale benadering, hun maatschappelijke engagement en het gemak waarmee ze buiten hun traditionele vakgebied durven te denken”, aldus de jury. Het Ragazze Quartet is vaste artiest bij het label Channel Classics en bracht daar al zeven cd’s uit: ‘Vivere’, ‘Česko’, ‘FourFourThree’, ‘Spiegel’, ‘Bartók Bound vol.1 en vol.2’ en ‘Winterreise.’
Mozarts antwoord aan Haydn
Dit concert met ‘strijkkwartetmuziek van vroeger en nu’, begint met het Strijkkwartet nr. 14 in G KV387 van Wolfgang Amadeus Mozart, een van de zogenaamde Haydn-kwartetten die Mozart in 1785 opdroeg aan Joseph Haydn, de man die hij beschouwde als zijn leraar, vriend en geestelijke vader. ‘De vruchten van lange en moeizame arbeid’, noemde Mozart deze kwartetten, terwijl hij toch bekend stond om zijn zeer vlotte pen. Het kwartet opent met een resolute maar elegante melodie, waarna plotseling een democratisch debat van alle vier strijkers losbarst, geheel naar Haydns voorbeeld. In het lieflijke Menuet en het volgende duistere Trio in g-klein wordt de elegante en minzame traditie van het menuet danig op zijn kop gezet. Na het serene langzame deel, dat thematisch verwant is met het eerste deel, volgt een adembenemende Finale waarin fuga en sonatevorm op geniale en humoristische wijze met elkaar zijn vervlochten. Na een ware contrapuntische competitie tussen de vier stemmen eindigen deze in de laatste zeven maten tezamen vreedzaam en unaniem.
Het schrijden van Jörg Widmann
Het volgende stamt uit de pen van een Duits dubbeltalent: Jörg Widmann (1973), klarinettist en componist. In die dubbele hoedanigheid kent het wereldwijde muziekleven hem al enkele decennia. Vanaf zijn elfde studeerde Jörg Widmann compositie bij Kay Westermann, later bij Hans Werner Henze, Wilfried Hiller en Wolfgang Rihm. In 1999 ontving hij de Belmont-Preis voor eigentijdse muziek, in 2002 de Schneider-Schott-Musikpreis en de Paul-Hindemith-Preis en in 2004 de Arnold Schönberg-Preis. Van omstreeks die tijd stamt het hier gespeelde Vierde strijkkwartet, geschreven voor het Vogler Quartett en door hen ten doop gehouden in Essen in 2005. Widmann ziet al zijn vijf strijkkwartetten als een samenhangende cyclus, maar ook als aparte werken. Over zijn Vierde strijkkwartet schrijft hij: ‘De eerste indruk is die van een dicht opeengepakt stuk. De informatiedichtheid van elke strijkersstem is extreem hoog, omdat links en rechts tegelijkertijd verschillende speeltechnieken moeten worden uitgevoerd en elke speler ook zijn eigen “adempartituur” moet uitvoeren. En toch is de teneur van dit kwartet heel licht; het is een stuk over lopen (Andante) en schrijden (Passacaglia in zijn oorspronkelijke betekenis als “schreidende dans”). Pizzicati (getokkelde tonen) in alle differentiaties en gradaties doordringen het hele stuk. Misschien wordt überhaupt geprobeerd de hoogste complexiteit en eenvoud met elkaar te verzoenen.’
Drie van de 50 for the Future
De drie werken na de pauze behoren tot het project 50 for the Future van het Kronos Quartet, een reeks opdrachtwerken geschreven door vijftig componisten uit alle windstreken, ongeacht gender, leeftijd, afkomst en bekendheid. Het resultaat is niet zomaar een verzameling stukken, maar een reflectie op de diverse en ontwikkelende wereld.
Flashlight
Het eerste werk hier stamt van de Amerikaanse componist Mark Applebaum, hoogleraar compositie en theorie aan de Stanford University en jazz-pianist, en zelf leerling van Brian Ferneyhough, Joji Yuasa, Rand Steiger en Roger Reynolds. Applebaums kwikzilverige en vaak improvisatorische muziek klinkt geregeld in Amerika, Europa, Australië, Afrika en Azië. In zijn humoristische commentaar op zijn opdrachtwerk Flashlight zegt Applebaum dat het van Haydn zou kunnen zijn, of gebaseerd is op een kinderrrijmpje, of dat tijdens het spelen de instrumenten van onderdrukking veranderen in instrumenten van bevrijding, of dat het stuk geschikt is voor een glutenvrij menu, of dat het een esoterisch en mislukt experiment is, of dat het klonk toen de engel Gabriël sprak etc.’
Daughters of Sol
Aansluitend staat Daughters of Sol van de in Teheran geboren componiste Aftab Darvishi op het programma. Ze studeerde aan de universiteit van Teheran en aan de conservatoria van Den Haag en Amsterdam, en presenteerde haar muziek op festivals in Europa en Azië, waaronder het Holland Festival. Aftab Darvishi won diverse prijzen voor jaar muziek, waaronder in 2016 de prestigieuze Tenso Young Composers Award voor And the world stopped Lacking you… voor a capella koor.
Daughters of Sol is geïnspireerd op een gedicht van de hedendaagse Iraanse dichter Ahmad Shamloo. ‘Het bevat zachte overgangen, veranderingen van tinten en kleuren’, zegt Aftab Darvishi. ‘Het is een constante evolutie tussen schaduwen en licht, van zachte cirkelvormige bewegingen, waarvan ik denk dat het lijkt op cycli van het leven. We ontwikkelen en lossen op in zachte en harde kanten. We veranderen van kleur, maar toch hebben we de neiging om terug te keren naar onze wortels, ondanks onze verschillen.’
Quartet Satz
Het laatste werk van dit concert stamt van de Amerikaan Philip Glass, een van de invloedrijkste en veelzijdigste hedendaagse componisten. Hij wordt voor het gemak vaak omschreven als een componist van minimal music, net als zijn collega’s Terry Riley en Steve Reich. Maar Glass wijst dat etiket af en spreekt liever over muziek met herhaalde structuren. Door zijn opera’s, symfonieën, zijn composities voor zijn eigen ensemble en zijn samenwerking met artiesten variërend van Twyla Tharp tot Allen Ginsberg, Woody Allen tot David Bowie, heeft Philip Glass een buitengewone en ongekende invloed gehad op het muzikale en intellectuele leven van zijn tijd. Voor Glass is het Kronos Quartet al tientallen jaren een muze en belangrijke uitvoerder van zijn muziek. Quartet Satz is een schitterende aanvulling op dat ‘gezamenlijke’ oeuvre van componist en kwartet. Plechtig, afgemeten en onverbiddelijk als de getijden, distilleert het ingrijpende stuk de ritmische en emotionele stromen die Glass’ muziek in ons bewustzijn hebben geweven. ‘Elke beweging voelt als een heel universum,’ zegt David Harrington van Kronos. ‘Philip gaf ons iets dat zijn hele visie inkapselt in één werk. Ik denk dat het een van zijn meest verbazingwekkende stukken is.’
Clemens Romijn
voorprogramma om 19:30 uur:
Het Azhar Quartet brengt ‘A Garden of Songs’
gebaseerd op Duits romantische duetten en kwartetten met piano van Schubert, Schumann en Brahms.
Het Azhar Quartet, opgericht in 2020, bestaat uit vier jonge internationale zangers: de Slowaakse sopraan Ivana Mikusova, de Spaanse mezzosopraan Edurne Ruiz Garcia, de Franse tenor Hugo Maillé en de Nederlandse bariton Guyon Mingelen. Tijdens hun studietijd aan Codarts, het conservatorium van Rotterdam, hebben zij elkaar in hun voorliefde voor ensemblezang en in vriendschap gevonden. Een groep waarin eenieder zijn eigen specialisatie en belangstelling meebrengt en daarmee een breed scala aan repertoire kan neerzetten. Gedurende hun studie kwamen ze eveneens in aanraking met de Spaanse pianist David Vaamonde Lopez. Hij legt zich graag toe op het begeleiden van zangers en werkt met regelmaat samen met het Azhar Quartet. Het kwartet wil stem geven aan de prachtige, maar soms wat vergeten wereld van de ensemblezang. Hun repertoire loopt uiteen van madrigalen uit de Renaissance tot lied kwartetten uit de Romantiek en van volksmuziek tot werken van hedendaagse componisten.
volgend concert op dinsdag 7 november 2023: Van Baerle Trio speelt Liszt, Brahms en Schubert