Kamermuziekvereeniging Rotterdam
dinsdag 4 oktober 2022, 20:15 uur
voorprogramma om 19:30 uur
Jurriaanse Zaal, Concertgebouw de Doelen
Belinfante Quartet
Olivia Scheepers (viool)
Fiona Robertson (viool)
Henrietta Hill (altviool)
Pau Marquès i Oleo (cello)
voorprogramma om 19:30 uur: Mokuton Quintet
Joana Lima (bes en esklarinet), Adriana Goncalves (besklarinet), Maria Mota (besklarinet), Jose Antonio (besklarinet) en Nuno Cunha (basklarinet)
Joseph Bologne Chevalier de Saint-George (1745-1799): Strijkkwartet in D opus 1 nr. 6 (1773)
1. Allegro assai – 2. Rondeau
Henriëtte Bosmans (1895-1952): Strijkkwartet (1927)
Allegro molto moderato
Lento
Allegro molto
pauze
Benjamin Britten (1913-1976): Strijkkwartet nr. 2 (1945)
Allegro calmo senza rigore
Vivace
Chacony: Sostenuto
Belinfante Quartet
Het Belinfante Quartet is opgericht in 2016 en heeft sindsdien door heel Nederland en Europa opgetreden met bekend en onbekend repertoire. Het kwartet is ‘Quartet in Residence’ bij de Nederlandse Strijkkwartet Academie waar ze lessen volgen van onder meer Marc Danel. Verder volgde het kwartet masterclasses bij Eberhard Feltz, Oliver Wille (Kuss Quartet), het Quatuor Diotima, Johannes Meissl, Pavel Fischer en Gregor Sigl (Artemis Quartett). Het Belinfante Quartet speelde onder meer op de Strijkkwartet Biënnale Amsterdam, het Tiberius Festival in Roemenië, het Internationaal Kamermuziek Festival Utrecht, het Grachtenfestival en Festival Música d’Estiu in Menorca. En het was live te horen op NPO Radio 4 vanuit de Spiegelzaal in Amsterdam en op tv bij Podium Witteman. Het kwartet werkt graag samen met artiesten uit andere disciplines, zo onder meer tijdens het Delft Fringe Festival 2019, waar het met visual artist Jordi Cárdenas Lozano de voorstelling ‘Tchk-Tsjech!’ creëerde met muziek van Léoš Janáček en poëtische projecties. Resultaat: de Delft Chamber Music Festival Award 2019. Op 9 september j.l. kwam de debuut-cd van het kwartet uit met muziek van John Playford, Benjamin Britten en Caroline Shaw. Met hun naam eert het kwartet Frieda Belinfante, celliste en de eerste vrouwelijke dirigent in Europa. Haar oprechtheid, vastberadenheid en vurigheid, zowel in muziek als in andere aspecten van haar leven, vormen een grote bron van inspiratie.
Uit de vergetelheid gered
Dit concert begint met een pleidooi voor de zo goed als onbekende Franse componist Joseph Bologne Chevalier de Saint-George (Guadeloupe, 25 december 1745 – Parijs, 12 juni 1799).
Saint-George was van Frans-Afrikaanse afkomst. Zijn moeder was een tot slaaf gemaakte uit Senegal en zijn vader de Fransman George de Bologne Saint-George, eigenaar van een plantage. Zijn vader bracht hem op 10-jarige leeftijd naar Frankrijk, waar hij op een kostschool uitgroeide tot een groot schermer. Zijn muzikale talent ontwikkelde zich dankzij de Frans-Belgische componist François-Joseph Gossec en zijn vioolspel vermoedelijk dankzij violist Jean-Marie Leclair. In 1773 werd hij dirigent van Le Concert des Amateurs in Parijs, een orkest waar hij eerder eerste violist was. Uit die tijd stamt het hier gespeelde Strijkkwartet in D opus 1 nr. 6. Het is een voorbeeld van de vroege strijkkwartetten van Franse bodem en telt slechts twee delen en niet vier zoals de traditionele Weense strijkkwartetten van Haydn en Mozart uit dezelfde tijd. De grootste invloed is hoorbaar uitgegaan van de kwartetten en symfonieën die in Parijs tot klinken kwamen van Gossec en Mannheimers als Johann Stamitz, maar niet van Haydn en Mozart.
Een groot talent uit de hoofdstad
Het volgende werk is van de Amsterdamse componiste Henriëtte Bosmans (1895-1952). Zij was de dochter van Henri Bosmans, tot 1896 solocellist van het Concertgebouw Orkest, en Sara Benedicts, veertig jaar lang pianodocente aan het Amsterdams conservatorium en ook nog Henriëttes lerares, toen de eigenzinnige dochter op haar achttiende het huis verlaten had. Henriëttes vader had nog met Edvard Grieg diens Cellosonate uitgevoerd en haar moeder had met Johannes Brahms vierhandig piano gespeeld. Henriëtte verloor haar vader toen ze nog geen jaar oud was. Hij overleed aan tuberculose, veertig jaar oud, maar zijn cello bleef midden in haar kamer staan. Kan het zijn dat ze daarom later zo graag voor cello componeerde?
Onder nieuwe hechte vrienden waren weer bevlogen cellisten. Zo woonde Henriëtte Bosmans enige tijd samen met Frieda Belinfante aan wie ze haar Tweede Celloconcert opdroeg. Henriëtte interesseerde zich alleen voor muziek, en met name haar eigen. Dagelijkse beslommeringen liet ze liever over aan haar huisgenote. Na een verhuizing schreef ze: ‘Frieda houdt zich op het ogenblik bezig met zeil leggen en gordijnen ophangen – ik vind ’t knap en begrijp er niets van.’ Naast optredens als pianiste componeerde Henriëtte Bosmans aanvankelijk in romantische stijl, totdat ze die achter zich liet onder invloed van Willem Pijper, enige jaren haar leraar, van 1927 tot 1930, en later haar buurman in Amsterdam en tot Pijpers dood in 1947 een goede vriend.
Na de Tweede Wereldoorlog onderhield Henriëtte Bosmans contact met Benjamin Britten en zijn partner de tenor Peter Pears. Diverse malen speelde zij Brittens Pianoconcert met het Concertgebouworkest en andere keren begeleidde zij Peter Pears in vocale recitals. Zij schreef Britten dat ze hem benijdde, omdat hij in Pears zijn alter ego gevonden had. Een dergelijke partner vond zij later in de fameuze maar grillige Franse zangeres Noémie Perugia, aan wie ze zo’n twintig liederen opdroeg.
Dat Henriëtte Bosmans zich openstelde voor de Franse muziek van Debussy en Ravel is zeker aan Willem Pijper te danken, en is goed te horen in het hier gespeelde wondermooie driedelige Strijkkwartet uit 1927. Opvallend zijn de magnifieke vormbeheersing en het instrumentale vakmanschap, als van een volleerd meester van het Franse impressionisme. Het eerste deel heeft een enigszins exotische sfeer, en in het levendige laatste deel worden verschillende ritmes tegen elkaar gespeeld, zoals meer componisten destijds deden, onder wie Willem Pijper, Arthur Honegger en Darius Milhaud.
Een hommage aan Purcell
Ten slotte muziek van Henriëtte Bosmans penvriend, Benjamin Britten. Uit Brittens vier strijkkwartetten is zijn grote affiniteit met het strijkkwartet af te lezen. Het was een medium waarmee hij ruime ervaring had als uitvoerend musicus. Brittens broer Robert was violist, en Britten zelf speelde altviool. Net als de compositieleraar van wie hij vanaf zijn dertiende les kreeg, Frank Bridge, zijn grote voorbeeld en stimulator, die net als Britten vier hoogst persoonlijke strijkkwartetten op zijn naam heeft staan. Toen Frank Bridge Britten en zijn partner, de tenor Peter Pears, op 29 april 1939 per boot zag vertrekken naar Canada, was het de laatste ontmoeting tussen leraar en leerling. Frank Bridge overleed in 1941, het jaar dat Britten aan de andere kant van de oceaan zijn Eerste strijkkwartet in D opus 25 schreef.
Drie jaar later, in 1945, herdacht Engeland de 250ste sterfdag van Henry Purcell (1659-1695), en schreef Britten zijn Tweede strijkkwartet in C opus 36 als een hommage aan Purcell. Na een conventioneel eerste deel in sonatevorm en een beknopt snel middendeel volgt in het lange derde deel (18 minuten!) de hommage, een reeks van eenentwintig ingenieuze variaties over een basthema van negen maten, een techniek waarvan Purcell zelf zoveel briljante voorbeelden heeft gegeven.
Clemens Romijn
Het Mokuton Quintet is een groep bestaande uit 5 Portugese klarinettisten, allen studenten aan Codarts, Hogeschool voor de Kunsten, Rotterdam.
De groep, opgericht in 2020, wordt gecoacht door Pieter Nuytten, fagottist van het Rotterdams Philharmonish Orkest. Daarnaast ontvangen ze lessen van klarinettisten Bruno Bonansea en Julien Hervé, eveneens verbonden aan het RPhO.
Het Mokuton Quintet heeft de afgelopen jaren veel concerten gegeven, onder andere in de Doelen, tijdens het ZOOM Festival en op het ‘Festival Solidário 2021 – Orquestra do Alto Minho’. Hierbij heeft het een steeds duidelijker eigen signatuur opgebouwd. Naast het uitvoeren van bestaande werken maakt de groep ook arrangementen en schrijft het eigen stukken waarbij de traditionele Portugese muziek een belangrijke rol speelt. Onlangs zijn ze geselecteerd om deel te nemen aan het Grachtenfestival Conservatorium Concours 2023.
Voor dit prestigieuze concours bereiden ze momenteel een divers programma voor met invloeden uit de klassieke-, folk- en jazzwereld. Daarvan zullen de musici vanavond een tipje van de sluier laten horen.
volgend concert op dinsdag 8 november 2022: Azahar Blaaskwintet speelt Mozart, Nielsen, Ravel en Turina